Veel mensen willen hetzelfde als ze ouder worden: in hun eigen huis blijven wonen en op een zinvolle manier ouder worden. Dat wil zeggen dat zij zo lang mogelijk onafhankelijk willen blijven en een beroep willen blijven doen op familie en vrienden voor hulp, als dat nodig is. In je eigen huis blijven wonen als je ouder wordt en betekenis vinden tijdens het ouder worden is voor sommigen niet zo makkelijk als het lijkt. Zinnig ouder worden blijkt nogal een dingetje te zijn!
Veel senioren en hun familie maken zich zorgen over veiligheid, mobiliteit of andere dagelijkse activiteiten. En vooral over het langzaam wegvallen van een sociaal netwerk en het onderhouden van contacten met leeftijdsgenoten. Vrienden en vriendinnen die ziek worden en niet meer op de koffie kunnen komen of vrienden en vriendinnen die worden opgenomen in een zorginstelling of door allerlei omstandigheden komen te overlijden. Het warme nest aan sociale contacten dunt uit, waardoor senioren steeds op zichzelf worden aangewezen. Het zou dus zinnig zijn om in de herfst van het leven (tussen de 50 jaar en 75 jaar oud) een zorgvuldige afweging en planning te maken over hoe de winter van het leven (tussen de 75 jaar en 100+jaar) zinvol in te vullen, zodat een gevoel van eenzaamheid wordt verminderd.
Dit artikel biedt suggesties om je te helpen de ondersteuning en begeleiding te vinden die je nodig hebt om zelfstandig te blijven wonen en tegelijkertijd voorbereid te zijn op het nemen van zinvolle voorzorgmaatregelen. Een van de voorzorgmaatregelen is het maken van een plan om eenzaamheid op oudere leeftijd te ondervangen.
Vooruit plannen van het ouder worden
Quote:
“ Vanuit het standpunt van de jeugd is het leven een oneindig lange toekomst; vanuit het standpunt van de ouderdom een zeer kort verleden.” – A. Schopenhauer, Duits filosoof (1788 – 1860)
De beste tijd om na te denken over hoe je zinnig ouder kunt worden is de periode voordat je veel zorg nodig hebt. Door vooruit te plannen kun je belangrijke beslissingen nemen nu je het nog kunt.
De eerste stap is nadenken over de soort hulp dat je nu nodig hebt en in de toekomst misschien wilt. Je kunt bijvoorbeeld meer te weten komen over thuiszorg en andere diensten in je omgeving die ondersteunend zijn aan je welbevinden. Belangrijk is te weten waar je terecht kunt voor specifieke hulp, ondersteuning en begeleiding, te weten komen wat de verschillende diensten kosten en hoe ze gefinancierd worden. Een specifieke vorm van begeleiding is geestelijke verzorgerging; begeleiding bij zingeving en levensvragen.
Een andere stap is het overwegen van ziekten en ziekteverschijnselen, zoals diabetes, hartaandoeningen of kanker, die u of uw partner zouden kunnen hebben. Zoek uit hoe de ziekte het voor je moeilijk kan maken om je in de toekomst te verplaatsen of om voor jezelf te zorgen.
Je zorgverlener kan je helpen je vragen te beantwoorden. Ook op een geestelijk verzorger van Stichting Questio – Centrum voor Levensvragen – kan een beroep worden gedaan.
Geestelijk verzorgers hebben aandacht voor wat mensen bezighoudt, raakt, beweegt en onverwacht overkomt. Zij beluisteren naar wat aan de orde en belangrijk is. Verder ondersteunen geestelijk verzorgers bij ethische vragen en vragen over de laatste levensfase en bij vragen rond levenseinde.
Praat met je familie, vrienden en andere zorgverleners over welke steun je nodig hebt om thuis te kunnen blijven wonen en om zinnig ouder te worden. Ze kunnen dan doorverwijzen naar de professionals van Stichting Questio – Centrum voor Levensvragen.
Wees daarbij realistisch en schroom er niet voor om na verloop van tijd je afweging te herzien; als je behoeften en je situatie veranderd zijn.
Het verouderingsproces onder de loep
Quote:
“Zij die veel liefhebben worden nooit oud. Het is mogelijk dat zij sterven van ouderdom, maar zij sterven jong”. – Arthur Wing Pinero, Brits toneelschrijver (1855 – 1934.
Ouder worden is een natuurlijk onderdeel van het leven en is een geleidelijk en continu proces van verandering, waarbij veel lichaamsfuncties geleidelijk beginnen af te nemen. Dit proces begint meestal in de vroege volwassenheid en kan al beginnen als twintiger.
Met dat in gedachten worden mensen niet oud of bejaard op een specifieke leeftijd.
In plaats daarvan wordt leeftijd op drie verschillende manieren ingedeeld:
Chronologische Kalender leeftijd: Chronologische leeftijd is gebaseerd op het verstrijken van de tijd, het is iemands leeftijd in jaren en heeft een beperkte betekenis in termen van gezondheid. Omdat de chronologische leeftijd helpt om gezondheidsproblemen te voorspellen, wordt deze vaak gebruikt in juridische en financiële zaken.
Biologische leeftijd: Biologische leeftijd verwijst naar de verschillende veranderingen die vaak optreden als iemand ouder wordt. Omdat biologische leeftijd rekening houdt met levensstijl, gewoonten en subtiele effecten van ziekten, kan deze bij sommige mensen eerder optreden dan bij anderen.
Psychologische leeftijd: Het bekende gezegde “je bent zo oud als je je voelt” kan hier worden toegepast omdat psychologische leeftijd uitsluitend gebaseerd is op hoe iemand zich gedraagt en voelt. Dit betekent dat een 75-jarige die werkt, deelneemt aan activiteiten en uitkijkt naar toekomstige gebeurtenissen, beschouwd kan worden als psychologisch jong.
Spirituele leeftijd: Onze Spirituele Leeftijd gaat verder dan de kalender, de botdichtheid en onze emotionele toestand. Het is een term welke kan worden gedefinieerd als de geestelijk volwassenheid van een persoon en omvat een proces van verandering en transformatie van de persoon in relatie tot het goddelijke, het transcendente en het mystieke.
Eenzaamheid bij ouderen
Quote:
“Het zekerste teken van ouderdom is eenzaamheid. Zolang iemand gezelschap bij zich zelve vindt en bij zijn werk, kan hij niet oud zijn, wat zijn leeftijd ook is.” –
Amos Bronson Alcott, Amerikaans filosoof, leraar en pedagoog (1799 – 1888)
Ouderen zijn extra kwetsbaar voor eenzaamheid en sociaal isolement – en dat kan een ernstig effect hebben op de gezondheid en het welbevinden. Maar er zijn manieren om eenzaamheid te overwinnen, zelfs als je alleen woont en het moeilijk vindt om naar buiten te gaan.
Honderdduizenden ouderen in dit land zijn eenzaam en afgesloten van de samenleving, vooral ouderen boven de 75 jaar. Volgens onderzoeken van CBS en de gezondheid monitor VZ-info neemt het percentage ouderen die eenzaam zijn vanaf de leeftijd van 75 jaar toe. https://www.vzinfo.nl/eenzaamheid/leeftijd-en-geslacht
Van alle 75-plussers voelt 54% zich eenzaam. Ouderen van 85 jaar en ouder voelen zich eenzamer dan ouderen van 75 tot en met 84 jaar. Van de 85-plussers voelt 63% zich eenzaam, bij 74-84 jarigen is dit 52%. Uit deze gegevens blijkt dat onder 85-plussers ongeveer even veel vrouwen als mannen zich eenzaam voelen (respectievelijk 63% en 62%,).
Veel van de ouderen uit deze onderzoeken zeggen dat ze meer dan een maand niet met een vriend, buur of familielid hebben gesproken. Dat is zorgwekkend, omdat dit een indicatie kan zijn dat deze ouderen in een sociaal isolement terecht dreigen te komen.
Sociaal isolement
Quote:
“ De ouderdom beschermt je niet tegen de liefde, maar de liefde beschermt je tot op zekere hoogte wel tegen de ouderdom” – Jeanne Moreau, Frans actrice (1928 – 2017).
Mensen kunnen sociaal geïsoleerd raken om verschillende redenen:
ouder of zwakker worden, niet langer de spil van hun gezin zijn, stoppen met werken, het overlijden van echtgenoten en vrienden, of door invaliditeit of ziekte, etc.
Wat de oorzaak ook is, het is hartverscheurend om je alleen en kwetsbaar te voelen. Dit kan leiden tot depressieve gevoelens of depressie, wat een ernstige achteruitgang in lichamelijke gezondheid en welbevinden kan betekenen.
Iemand die eenzaam is, vindt het waarschijnlijk ook moeilijk om contact te zoeken. Jammer genoeg rust er, anno 2025, nog steeds een stigma op die vorm van eenzaamheid. Oudere mensen vragen vaak niet om hulp omdat ze zich schamen of omdat ze te trots zijn. Het is belangrijk om te onthouden dat eenzaamheid iedereen kan overkomen, ongeacht de biologische leeftijd.
Ondervangen van eenzaamheid
Quote:
“Hoe ouder, hoe gekker! En daarmee maakt men de ouderdom belachelijk. Maar men vergeet dat het voor andere mensen levensgeluk betekent als ze nog gekke streken kunnen uithalen” .
Jakob Bosshart, Zwitsers schrijver (1862 – 1924)
Er zijn manieren waarop senioren het ouder worden vooruit kunnen plannen. Zich erop kunnen voorbereiden om op ouderen leeftijd contact te kunnen blijven maken met anderen, zich weer nuttig en gewaardeerd kunnen voelen en kunnen leren om levensgeluk te koesteren. Hiermee kan de laatste levensfase als zinvol ervaren worden.
In het volgend artikel zal het zinnig ouder worden verder onder de loep worden genomen en zullen enkele tips worden aangereikt voor het maken van een plan; om eenzaamheid op oudere leeftijd te ondervangen.
Saskia Treu, geestelijk verzorger bij Stichting Questio – Centum voor Levensvragen